İnsanlar örgütlenme yolu ile büyük bir amaç duygusunu
paylaştıklarında ortak bir gelecek etrafında birleşirler.Başka
hiçbir yolla kazanamayacakları bir süreklilik ve kimlik
duygusu kazanırlar.Yaşam gerçeği olarak savuna geldiğimiz
yasalar hakkında ne kadar çok şey söylendiğine
bakmayın.Hepsinin temelinde sürece teslim olma vardır.Bu
süreç evrensel mücadeleyi kazanan alışkanlıkların, içgüdüsel
ağını parçalayan ,tarihin durağan yapılarını harekete
geçiren,gençleştiren insanı tanımaz.
Bu devrimci insan yapısını ortaya çıkarmada beş öğrenme
disiplini etkili olmaktadır.
1-Sistem düşüncesi disiplini
2-Kişisel ustalık disiplini
3-Zihinsel modeller disiplini
4-Ortak gelecek öngörüsü
5-Ekip halinde öğrenme disiplini
1-SİSTEM DÜŞÜNCESİ DİSİPLİNİ
Bize olaylar örgüsünü daha açık seçik görme olanağı veren
bunları etkili şekilde nasıl değiştirebileceğimizi görmekte
yardımcı olan bu disiplin 1950 lerden bu yana geliştirilmiştir.
Bu disiplin bireylerin kendilerini ve dünyalarını yeni bir
kavrama yoludur.Bu disiplin ile problemlerimizi dışarıdan bir
başkasının veya başka bir şeyin yol açtığını görmekten
vazgeçer kendi eylemlerimizin yaşadığımız sorunları nasıl
yarattığını görmeye başlarız.Yani sorunlarımızın kontrolümüz
dışındaki güçlerden değil de kendi politika-stratejilerimizden
Yani “bizden” kaynaklandığını öğrenmeye başlarız.
Sistem düşüncesini uygulama , karmaşık çatışmalı konuları
sorgulama yeteneğine sahip olgun takımları gerektirir.
-2-
Karmaşıklıkla baş etmek için paylaşılması gereken dil “sistem
dilidir.Sistem dili kullanılmaya başladığında çözüm üretme
doğrultusuna girilmiş olur.
2-KİŞİ SEL USTALIK DİSİPLİNİ
Kişisel görme ufkumuza sürekli olarak açıklık kazandırma ve
onu derinleştirme,enerjilerimizi odaklaştırma ,sabrımızı
geliştirme ve gerçekliği nesnel olarak görme disiplinidir.
Kişisel ustalık disiplini bizim için gerçekten önemli şeyleri
açıklığa kavuşturmakla başlar
.
3-ZİHİNSEL(DÜŞÜNSEL) MODELLER DİSİPLİNİ
Zihnimizde iyice yer etmiş,kökleşmiş
varsayımlar,genellemeler ve hatta resim ve imgeler vardır ve
bunlar dünyayı anlayışımızı ve eylemlerimizi etkiler.Çoğu
kez zihin modellerimizin ve bunların davranışlarımız
üzerindeki etkilerinin farkında olmayız.İşte bu disiplin aynayı
içimize çevirmekle başlar,içsel resimlerimizi ortaya çıkarmayı
ve sıkı bir incelemeden geçirmeyi öğreniriz.Bu noktada
sorgulama ve savunmayı dengeleyen ,öğrenme ağırlıklı
konuşmalar önem kazanır.
4-ORTAK GELECEK ÖNGÖRÜSÜ DİSİPLİNİ
Kurumun tümü içinde derinden paylaşılan amaç,değer ve
görev duyguları olmadan belli bir büyüklük ölçüsü
korunamaz.Gerçek bir hedef varsa insanlar öyle söylendiği
için değil,kendileri öyle istediği için kendilerini aşar ve
öğrenirler.Paylaşılan ortak görüşler,ilkeler ve rehber
uygulamalara ihtiyaç gösterir.Hedefin yarattığı heyecana
rağmen hedefe ulaşma süreci zordur.
Deneyimler,insanların hayallerini ifade edebilme
özgürlüğü,hissettikleri ve birbirlerinin hayallerini dinlemeyi
- 3-
öğrendikleri sürekli söyleşilere ihtiyaç duyduklarını
göstermiştir.
Çoğu kez dinlemek,konuşmaktan zordur.Özellikle neyin
gerekli olduğu konusunda kesin fikirleri bulunan güçlü iradeye
sahip yöneticiler için farklı fikirleri algılayabilmek için
olağanüstü açıklık ve isteklilik gerekir.
Bu kendi görüşümüzden vazgeçmemiz anlamına
gelmez.Yapmamız gereken daha çok çeşitli görüşlerin bir
arada olmasına izin vermek ve hepimizi birleştiren doğru
eylem doğrultusunu bulmaktır.
Paylaşılan hedefin yol açtığı yaratıcı gerilim düzeyleri
insanların rahatını kaçırabilir.”Yaratıcı gerilim” endişe
değildir.Bu gerilim öngörüye sahip olmak ve mevcut gerçeklik
hakkında doğruyu söyleyebilmekle yaratılır.Gerçekliğin
özelliklerini fark ettikçe kollektif olarak etki edebileceğimiz
de ortaya çıkar.
Genelde insanların çoğu uysal takipçilerdir,kendilerinden
bekleneni yapar,desdekler ama gerçek anlamda bağlanmış
değildir.Bağlanmış insan işe bir tutku,coşku katar,oyundan
kendini sorumlu tutar.
Ortak bir hedefe bağlanmış BİR GURUP İNSAN KORKU
VERİCİ BİR GÜÇTÜR,İMKANSIZ GÖRÜNENİN
ÜSTESİNDEN GELEBİLİR.
Bağlanma ruhu kırılgandır,birbirimizin görüşlerine ve
birbirimize saygımızı yitirdiğimiz zaman parçalanırız,bu da
hevesleri kırar.Diğer bir tehlike değişik görüşte insanların
kutuplaşmasıdır.Bunu önleyecek olan düşünme ve sorgulama
becerilerini geliştirmektir.
5-EKİP HALİNDE ÖĞRENME DİSİPLİNİ
Bu disiplin karşılıklı konuşma ile başlar.Bu bir takımdaki
-4-
bireylerin varsayımlarını askıya alıp”birlikte düşünme
eylemi”ne girme tutumudur.Yetenekli ekipler yetenekli
bireylerden oluşmakla birlikte yeterli değildir.
Üç önemli boyutu daha dikkate almak gerekir.Ekipler daha
zeki olma potansiyelinden nasıl yararlanacaklarını
öğrenmelidir.İkinci olarak eşgüdümlü eylemlere ihtiyaç vardır.
Üçüncüsü ekip mensuplarının diğer ekiplere örnek olma
durumudur.
Karşılıklı konuşmalarda insanlar kendi düşüncelerinin
gözlemcisi olurlar,böylece kolektif düşünce giderek daha
tutarlı hale gelir ,sorgulama ve düşünme becerileri
gelişmemiş ekiplerde TARTIŞMALAR YIKICI olur.
Bu disiplinin tuzağı kendinden emin olma uğruna farklı
görüşlere kendimizi kapatmamızdır.
Farklı fikirlerin özgürce söylenmesi yaratıcı düşünce için
hiçbir bireyin tek başına ulaşamayacağı çözümleri keşfetmek
için çok önemlidir..
Hakikate ve bilgiye duyulan sevgi kendi düşüncelerimizi
devamlı gözden geçirmemizi sağlar.
KADERİMİZİN KENDİ ELİMİZDE OLDUĞUNU
BİLİRSEK ÖĞRENME ÖNEM KAZANIR
Umutsuzluk,içinde yaşadığımız koşulları etkileyemeyeceğimiz
inancı,öğrenme hevesini baltalar.
GERÇEKTE İSTEDİĞİMİZ SONUÇLARI YARATMAK
İÇİN ÖĞRENMEMİZ GEREKEN HER ŞEYİ BİRLİKTE
ÖĞRENEBİLİRİZ.
Kaynak;Beşinci Disiplin-Peter Senge-YKB yayınları ilk
baskı1994 16. baskı. 2015